يادداشت

10 - صفوة التفاسير

تأليف محمد علىّ بن جميل صابونى، از عالمان معاصر عرب‌زبان اهل سنت و داراى مرام اشعرى است. او صاحب كتاب التبيان فى علوم القرآن در مباحث علوم قرآنى است.

تفسير او شامل تمامى آيات و به شكل موجز مى‌باشد كه جامع مباحث عقلى و نقلى است و چنان‌كه از نامش پيدا است، دربردارندۀ مباحث ديگر تفسيرها، به شكل موجز است.

او از تفسيرهاى طبرى، زمخشرى، آلوسى، ابن كثير و ابو حيان اندلسى مطالبى را نقل كرده و در تفسيرش به مباحث لغوى، كلامى و اجتماعى پرداخته است.

فصل در «مشارطه» و «مراقبه» و «محاسبه» است‏

و از امورى كه لازم است از براى مجاهد، مشارطه و مراقبه و محاسبه است.

«مشارطه» آن است كه در اوّل روز مثلا با خود شرط كند كه امروز بر خلاف فرموده خداوند تبارك و تعالى رفتار نكند. و اين مطلب را تصميم بگيرد. و معلوم است يك روز خلاف نكردن امرى است خيلى سهل، انسان مى‏تواند بآسانى از عهده برآيد. تو عازم شو و شرط كن و تجربه نما ببين چقدر سهل است.

شيخ محمد حسن نجفى فقيه عاليقدر شيعه، مرحوم شيخ محمد حسن نجفى، (م 1266 ه‍. ق) صاحب كتاب جواهر الكلام فى شرح شرائع الاسلام، معتقد است:

تواتر (قرائات) را نمى‌پذيريم... بلكه معلوم نزد ما (شيعه) خلاف آن است (عدم تواتر قرائات) زيرا شهرت مذهب ما (شيعه) بر آن است كه قرآن بر حرف واحد و بر نبى واحد نازل شده است، و اختلاف در آن (قرائات) از ناحيۀ روات است. ان چنان که اين كه غير واحدى از بزرگان بر آن معترف هستند. (1)

«زركشى»

بدر الدين محمّد بن عبد اللّه زركشى (ت 794 هـ)، از صاحب نظران اهل سنت در علوم قرآنى است و بدين جهت كتاب مبسوط «البرهان فى علوم القرآن» را تدوين نموده.

ايشان در نوع سى و هشتم كتاب خود در مجلّد دوّم به بحث اعجاز قرآن پرداخته و پس از ذكر يازده قول، نظر اهل تحقيق را، كه خود نيز آن را تاييد مى‏كند، ذكر مى‏نمايد ، كه بدين شرح است:

نحوست ماه صفر

هیچ دلیل روایی بر نحوست ماه صفر وجود ندارد. ممکن است اعتقاد به شوم و نحس بودن صفر به سبب ارتباط دادن برخی حوادث پیش آمده در این ماه باشد.

پرسش:

در بین مردم شایع و معروف گشته که ماه صفر نحس و شوم است، آیا بر اساس روایات، نحوست ماه صفر حقیقت دارد؟

مقدمه

ماه صفر بعد از ماه‌های «ذی القعده، ذی‌الحجه و محرم» قرار گرفته است، این سه ماه، از جمله ماه‌های حرام هستند که در دین اسلام احکام خاصی را هم دارا می‌باشند. ماه صفر در میان مردم به نحس و شوم بودن شهرت دارد،

يَوْمَ تَكُونُ السَّماءُ كَالْمُهْل :

از دیگر توصیف های خاص در مورد جهان آخرت تعبیر: «يَوْمَ تَكُونُ السَّماءُ كَالْمُهْل»‏ است .

همان روز كه آسمان همچون فلز گداخته مى ‏شود . در آیه شریقه ، تعبیر « مهل » به کار رفته است و در این آیه وصفی از دگرگونی های روز قیامت را بیان می کند و خداوند می فرماید در حوادثی که در روز قیامت اتفاق می افتد ، آسمان همچون یک فلز گداخته ای است.

مهل به معنای فلز ذوب شده و گداخته و مذاب است. چنین تعبیری ، نشان از اوج شدت گرما در قیامت است.

منظور از آسمان در این آیه که مانند فلز گداخته شده می شود چیست؟

بحث و تحصيل‏

علماى ظاهر گفته‏اند كه «رحمن» و «رحيم» مشتق از «رحمت» هستند و در آنها عطوفت و رقّت مأخوذ است.
و از ابن عباس- رضى اللَّه عنه- روايت شده كه:

إِنَّهُما اسْمانِ رَقيقانِ.
أَحَدُهُما ارَقُّ مِنَ الْآخَرِ: فَالرَّحمنُ الرَّقيقُ و الرَّحيمُ الْعَطُوفُ عَلى عِبادِهِ بِالرِّزْقِ وَ النِّعَمِ؛ «1»

و چون عطوفت و رقّت را انفعالى لازم است، از اين جهت در اطلاق آنها بر ذات مقدّس تأويل و توجيه قائل شده و آن را مجاز دانند.

9 - تفسير نمونه

تأليف آيت اللّه ناصر مكارم شيرازى كه به يارى جمعى از فضلاى حوزۀ علميۀ قم و به زبان فارسى نگاشته شده است، البته به زبان عربى، اردو و انگليسى نيز ترجمه شده و شامل تمامى آيات قرآن است.

مكارم شيرازى از عالمان معاصر شيعه و صاحب تفسير پيام قرآن نيز مى‌باشد كه تفسير موضوعى است كه تاكنون بخشى از آن تدوين شده است.

تفسير نمونه از تفسيرهاى فارسى جامع است كه به روش ساده و نوين بوده و دربردارندۀ مباحث كلامى، تربيتى، اجتماعى، علمى و لغوى است.

امام رضا علیه السلام:

مَن كانَ يَومُ عاشوراءَ يَومَ مُصيبَتِهِ و حُزنِهِ و بُكائِهِ، يَجعَلُ اللّه‏ُ يَومَ القيامَةِ يَومَ فرحِهِ و سُرورِهِ؛

هر كه عاشورا روز مصيبت و اندوه و گريه‏ اش باشد، خداوند روز قيامت را روز شادى و سرورش مى ‏گرداند.

ميزان الحكمه، ح۱۳۰۱۱

پيامبر صلي الله عليه و آله : إنَّ لِقَتلِ الحُسَينِ حَرارَةً في قُلوبِ المُؤمِنينَ لاتَبرُدُ أبَدا ؛

پیامبر اکرم (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود:

«براى شهادت حسین علیه السلام ، حرارت و گرمایى در دلهاى مؤمنان است که هرگز سرد و خاموش نمی‌شود.»

(جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 556)

رَیّان بن شَبیب، از محدثان مورد وثوق شیعه و از اصحاب امام رضا(ع) و امام جواد(ع) است.

ابن شبیب، در شهر قم اقامت کرد و محدثان آن شهر از او روایت نقل کرده‌اند. او از حضرت رضا(ع) روایاتی نقل کرده و مسائل صباح بن نصر هندی از امام رضا(ع) را جمع نموده است.

ابراهیم بن هاشم قمی پدر علی بن ابراهیم قمی صاحب کتاب تفسیر قمی از او روایت نقل کرده است. او همچنین از یونس بن عبدالرحمان نقل روایت نموده است.

مشهورترین روایت ریان، روایت معروف وی از امام رضا(ع) درباره ماه محرم و واقعه عاشورا و فضل و ثوابِ گریه و عزاداری برای امام حسین(ع) است. در این روایت آمده است: