لَو لَمْ یبْقَ منَ الدُّنیا اِلاَّ یومٌ واحِدٌ لَطَوّلَ اللهُ ذلِكَ الیومَ حَتّی یخرُجَ قائمُنا أَهْلَ البَیت.
اگر از عمر دنیا تنها یک روز مانده باشد خداوند آن روز را آنقدر طولانی میکند تا قائم ما اهل بیت(علیهالسلام) ظهور یابد. (منتخبالاثر، ص ٢٥٤)
وَ سيقَ الَّذينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَراً حَتَّى إِذا جاؤُها وَ فُتِحَتْ أَبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدينَ
وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنا وَعْدَهُ وَ أَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشاءُ فَنِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ (73 و 74 زمر )
ترجمه : و كسانى كه تقواى الهى پيشه كردند گروه گروه به سوى بهشت برده مىشوند، هنگامى كه به آن مىرسند درهاى بهشت گشوده مىشود، و نگهبانان به آنها مىگويند:
سلام بر شما! گوارا باد اين نعمتها برايتان! داخل بهشت شويد و جاودانه بمانيد.
74- آنها مىگويند: حمد و ستايش مخصوص خداوندى است كه به وعده خويش در باره ما وفا كرد و زمين (بهشت) را ميراث ما قرار داد كه هر جا را بخواهيم منزلگاه خود قرار دهيم، چه خوب است پاداش عملكنندگان
اين آيات كه آخرين آيات سوره" زمر" است هم چنان بحثهاى مربوط به معاد را ادامه مىدهد
سوال اول : نخست مىگويد:" كسانى كه تقواى الهى پيشه كردند گروه گروه به سوى بهشت برده مىشوند" (وَ سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَراً).
تعبير به" سيق" (از ماده سوق بر وزن شوق به معنى بردن ) در اينجا سؤالانگيز است، و توجه بسيارى از مفسران را به سوى خود جلب كرده.
جواب :
1- بعضى به خاطر اين مىدانند كه شوق لقاى پروردگار آن چنان پرهيزگاران را مجذوب خود ساخته كه به غير او- حتى بهشت- نمىپردازند.
2- بعضى نيز گفتهاند مركبهاى آنها را به سرعت به سوى بهشت مىبرند.
سوال دوم : تعبیر زمرا . چرا گروه گروه ؟
جواب : به هر حال در اينجا نيز" زمر" كه به معنى گروه كوچك است نشان مىدهد كه بهشتيان در گروههاى مختلف كه نشانگر سلسله مراتب مقامات معنوى آنهاست به سوى بهشت مىروند.
سوال سوم : چرا درهای بهشت از قبل باز است ؟
وقتی آنها به بهشت مىرسند در حالى كه درهاى آن از قبل براى آنها گشوده شده است، و در اين هنگام خازنان و نگهبانان بهشت، آن فرشتگان رحمت به آنها مىگويند: سلام بر شما! گوارا باد اين نعمتها برايتان، داخل بهشت شويد و جاودانه بمانيد"! (حَتَّى إِذا جاؤُها وَ فُتِحَتْ أَبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِينَ)
جواب : اين اشاره به احترام و اكرام خاصى است كه براى آنها قائلند، درست همانند ميزبان علاقمندى كه درهاى منزل خود را پيش از ورود ميهمان مىگشايد و در كنار در به انتظار او مىايستد، فرشتگان رحمت الهى نيز همين حال را دارند.
سوال چهارم : استقبال نگهبانان بهشت چگونه است ؟
جواب : وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ در مورد بهشتيان استقبال با سخن" سلام و درود و است و سپس میگویند : طبتم یعنی " گوارا باد اين نعمتها برايتان!
جمله" طبتم" از ماده" طيب" (بر وزن صيد) به معنى پاكيزگى است، و چون بعد از سلام و درود قرار گرفته ، يعنى پاك و پاكيزه باشيد و خوش و خرم بمانيد و يا به تعبير ديگر" گوارا باد بر شما اين نعمتهاى پاك اى پاكسرشتان پاكدل".
ولى بسيارى از مفسران اين جمله را به معنى" خبرى" تفسير كردهاند و گفتهاند فرشتگان به آنها مىگويند: شما از هر آلودگى و پليدى پاك شدهايد، و با ايمان و عمل صالح قلب و روح شما پاك گرديده، و از گناهان و معاصى نيز پاك شدهايد،.
حتى بعضى روايتى نقل كردهاند كه بر در بهشت درختى است كه دو چشمه آب زلال از پاى آن مىجوشد، مؤمنان از يك چشمه مىنوشند و باطن آنها پاك مىشود، و در چشمه ديگرى خود را شستشو مىدهند و ظاهر آنها پاك مىشود، و اينجاست كه خازنان بهشت به آنها مىگويند" سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِينَ"
سوال پنجم: تعبیر فَادْخُلُوها خالِدينَ چه وصفی برای بهشتیان هست ؟
جواب : یعنی هيچگونه نگرانى از زوال نعمت الهى به خود راه ندهند. با ارامش کامل در بهشت میمانند و نگرانی های دنیا به پایان رسیده .
سوال ششم : بهشتیان پس از ورود به بهشت حال خود را چگونه توصیف میکنند ؟
جواب : در آيه بعد چهار جمله كوتاه و پر معنى كه حاكى از نهايت خشنودى و رضايت خاطر بهشتيان است از آنها نقل مىكند:"
1 - نخستین حالت بهشتیان ،حمد و شکر الهی و آنها مىگويند: حمد و ستايش مخصوص خداوندى است كه به وعده خويش در باره ما وفا كرد" (وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنا وَعْدَهُ). اين جمله در حقيقت تحقق عينى آن وعده الهى است كه در آيه 63 سوره مريم آمده: تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبادِنا مَنْ كانَ تَقِيًّا: آن بهشتى است كه به بندگان پرهيزگارمان به ميراث مىدهيم".
2 - در جملههاى بعد مىافزايند:" و زمين بهشت را ميراث ما قرار داد و به ما بخشيد" (وَ أَوْرَثَنَا الْأَرْضَ).
منظور از زمين در اينجا زمين بهشت است، و تعبير به" ارث" به خاطر آن است كه اين همه نعمت در برابر زحمت كمى به آنها داده شده، و مىدانيم ميراث چيزى است كه انسان براى آن معمولا زحمتى نكشيده است،
3 - در جمله سوم آزادى كامل خود را در استفاده از بهشت وسيع پروردگار چنين بيان مىكنند:" ما هر جا از بهشت را بخواهيم منزلگاه خود قرار مىدهيم (نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشاءُ).
از آيات مختلف قرآن استفاده مىشود كه بهشت مركب از باغهاى بسيارى است و لذا در قرآن تعبير به" جَنَّاتِ عَدْنٍ" (باغهاى جاويدان بهشت) (توبه- 72) شده است، و بهشتيان، با توجه به سلسله مراتب و مقامات معنوى ساكن آنها مىشوند، بنا بر اين آزادى آنها در همان باغهاى وسيعى از بهشت است كه در اختيار آنها است، نه مقامات بالاترى كه خود را شايسته آن نمىبينند و اساسا هرگز چنين تقاضايى را هم ندارند.
4 - بالآخره در آخرين جمله مىگويند:" چه خوب و جالب است پاداش و ثواب عملكنندگان به دستورات پروردگار" (فَنِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ).
اشاره به اينكه اين مواهب وسيع را به" بها" مىدهند، به" بهانه" نمىدهند،
ايمان و عمل صالح لازم است تا در پرتو آن چنين شايستگى حاصل شود.
برخی گفته اند عبارت فنعم ... از طرف خدا است .
دیگر پیام ها :
1 راه ورود به بهشت، پاكى و پارسايى است که گاهی در اثر توبه پيدا شده است. «سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ»
2 بهشت نيز درهاى متعدّدى دارد. «أَبْوابُها»
3 «سَلامٌ عَلَيْكُمْ» درود فرشتگان به بهشتيان است كه در دنيا نيز اين گونه سلام سفارش شده است.
4 - گفتن «الحمد للَّه» پس از دريافت نعمت، شيوهى بهشتيان است. «قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ»
5 - حقّ انتخاب مسكن، يكى از نعمتها و امتيازات بهشتى است. «نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشاءُ»
6 - هر كس مىتواند با عمل نيك به دريافت پاداشهاى الهى برسد. «أَجْرُ الْعامِلِينَ»